Je ziet het niet, maar het zit er wel. In veel wandelschoenen zit een membraan, dit is een dun laagje materiaal tussen de verschillende lagen van een wandelschoen die de schoenen waterdicht, waterafstotend en ademend maken. Ideaal die waterdichte wandelschoenen! Echter, achter deze innovatieve membranen schuilt een duurzaamheidsprobleem dat niet te negeren valt. En dat is PFAS.
PFAS in de wereld, het zit in meer dan je wandelschoenen
Steeds vaker horen we de term PFAS. We horen over vervuild drinkwater, chemische lozingen en zelfs PFAS in producten die we dagelijks gebruiken. Het zit onder meer in veel pannen, regenkleding, tenten, slaapzakken, tapijten, voedselverpakkingen, bakpapier, kleding en zelfs cosmetica. Kortom, in heel veel producten die water-, vet- en vuilafstotend moeten zijn. Zo ook wandelschoenen.
De term PFAS staat niet voor een enkele stof. De afkorting staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Het is een verzamelnaam voor meer dan zesduizend door de mens gemaakte chemische stoffen. Het zijn hele handige stoffen, want ze maken spullen water-, vet- en vuilafstotend. Maar sinds een aantal jaren weten we ook dat een aantal PFAS schadelijke eigenschappen hebben voor het milieu en onze gezondheid – sommige PFAS kunnen ons ziek maken en zelfs kanker veroorzaken. Men is bezig met wetgeving om deze stoffen aan banden te leggen, hoewel experts ook zeggen dat alternatieven mogelijk niet veel beter zullen zijn. En de PFAS die nu al in het milieu zijn, gaan nooit meer weg. Ze hebben niet voor niets de bijnaam forever chemicals. Wil je hier meer over weten? We hebben er een artikel aan gewijd.
PFAS in wandelschoenen
Nu je weet dat PFAS spullen water- en vuilafstotend maakt, zal het je niet verrassen dat veel wandelschoenen ook PFAS bevatten. Het houdt je voeten droog en de schoenen langer mooi. Het wordt toegepast in de vorm van een membraan, een dunne, waterdichte laag die tussen de buiten- en binnenlaag van de schoen is geplaatst. Dit membraan is ontworpen om water buiten te houden terwijl het toch ademend is, zodat vocht van binnenuit kan ontsnappen. Populaire waterdichte membranen in wandelschoenen, zoals Gore-Tex, maakten tot 2023 gebruik van polytetrafluoretheen (PTFE), een type PFAS dat ook in pannen met een anti-aanbaklaag wordt gebruikt. Over PFAS in pannen hebben we ook geschreven. Maar goed nieuws: sinds 2023 is Gore-Tex PFAS-vrij.
Fijn die waterdichte wandelschoenen, maar minder fijn zijn de PFAS die hier vaak voor gebruikt worden.
Wat te doen met je ‘oude’ waterdichte wandelschoenen?
De PFAS-vrije ontwikkelingen zijn zo recent dat de kans groot is dat jouw wandelschoenen nog wel PFAS bevatten. Wat nu? Jens Oelerich, Senior Onderzoeker Duurzaam Textiel aan de Hogeschool Saxion, zegt hierover in Trouw: ‘Een membraan is, als het niet kapotgaat, veilig voor de omgeving. Dan is wel de vraag of de schoen of jas waar het in zit, goed gerecycled kan worden. Voor Gore-Tex weten we dat het een laag is die theoretisch te scheiden is van de rest. Dat is nog wel zeer arbeidsintensief, economisch kan dat nog niet uit.’ Met andere woorden: wees zuinig op je schoenen, onderhoud ze goed (hier hebben we ook tips voor) en dank ze goed af als ze niet meer te dragen zijn.
Hoe gooi je ze goed weg? Je kunt ze als paartje (aan elkaar geknoopt of in een tas) in een textielbak doen waar schoenen in mogen (dat is niet altijd het geval, dus check dit goed). Het is niet de bedoeling dat je ze bij het klein chemisch afval (KCA) inlevert. Oude schoenen kun je ook inleveren bij outdoorwinkel Bever en bij meer winkels die samenwerken met Fast Feed Grinded. Alle aangesloten winkels vind je hier.
Verder zegt Milieu Centraal over kleding met PFAS: ‘Wil je echt niet dat een ander je kleding gaat gebruiken of dat het wordt gerecycled, dan zul je het bij het restafval moeten weggooien. Het probleem is echter dat voor de verwerking van PFAS in kleding niets is geregeld voor wat betreft de afvalverwerking. Maar uit literatuuronderzoek is te concluderen dat de meeste PFAS’en uit huishoudelijk afval bij verbranding in Nederlandse afvalverbrandingsinstallaties grotendeels worden afgebroken. Er blijkt echter ook dat, na reiniging van het rookgas en terugwinning van koolstofdioxide, mogelijk alsnog PFAS’en in de rookgassen zitten.’
Wil je weten of in jouw wandelschoenen PFAS zitten? Je kunt de leverancier een brief sturen. Ze zijn wettelijk verplicht om binnen 45 dagen te antwoorden.
Waterdichte wandelschoenen die duurzamer zijn
Bewustwording van de ecologische risico’s van PFAS heeft ook in de schoenenindustrie geleid tot de zoektocht naar duurzamere alternatieven. Fabrikanten experimenteren met materialen die minder negatieve impact hebben op het milieu, zoals PFC-vrije (perfluorcarbonvrije) waterdichte membranen en biologisch afbreekbare opties. Als wandelliefhebber kun je overwegen om merken te ondersteunen die actief werken aan het verminderen van PFAS-gebruik en die alternatieve, meer milieuvriendelijke materialen omarmen. Deze keuzes dragen bij aan het behoud van onze prachtige natuur en verminderen de ecologische voetafdruk van jouw wandelavonturen. Een aantal outdoormerken die hiermee bezig zijn: Vaude, Patagonia, Lowa, Jack Wolfskin, Mammut en Hanwag (maakt gebuikt van hun eigen Ecoshell membraan). Tip: bij outdoorwinkel Bever vind je veel van deze merken onder één dakje.
We schreven al eerder over wandelschoenen. Check ook even onze onderhoudstips en tips voor het vinden van de fijnste wandelschoenen die passen bij jouw voeten en wandelstijl.
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Een sportieve en duurzame vakantie: ga op wandelvakantie in Nederland en omgeving.
- Ook leuk: een duurzame fietsvakantie.
- Lekker kamperen? Met deze tips vind je de leukste duurzame camping.
Bronnen: Trouw, RIVM, waarzitwatin.nl, nrc.nl. Photo credits: hoofdbeeld: Neom (Unsplash), foto’s doorlees: PNW Production (Pexels).
